Er waren ongeveer 225 betrokkenen aanwezig bij deze bijeenkomst, georganiseerd door Groen Ontwikkelfonds Brabant en Provincie Noord-Brabant. De bijeenkomst vond plaats op 26 januari 2023 in Biezenmortel.

Provincie zet in op duurzame pachtuitgifte

De bij de bijeenkomst aanwezige gedeputeerden Elies Lemkes-Straver en Hagar Roijackers zijn verheugd over het zich steeds verder verbredende draagvlak voor duurzame gronduitgifte in Brabant. Roijackers: “In die vijf jaar hebben zich steeds meer partijen aangesloten die hun pachtbeleid hebben verduurzaamd. Binnen onze provincie, maar ook daarbuiten. Partijen zoeken elkaar op om van elkaar te leren en elkaar te stimuleren om een stapje verder te gaan. Daar zijn we blij mee én trots op.

Ook de provincie geeft haar pachtgronden duurzaam uit en we verkent een stapje verder te gaan, kondigde collega-gedeputeerde Elies Lemkes aan. “Het huidige systeem is goed, maar dat betekent niet dat we onze pachtsystematiek niet moeten door ontwikkelen. Wij willen ondernemers helpen te anticiperen op de maatregelen die zijn aangekondigd in het zevende actieprogramma Nitraat en bij hun bijdragen aan de Gebiedsgerichte Aanpak (GGA). Ondernemers die bijdragen aan onze opgaven willen we nog beter faciliteren.”

Ministerie van LNV stimuleert langjarig pachten

Het ministerie van LNV bereidt een aanpassing van de pachtwet voor, waarin langjarig verpachten de standaard wordt. Daarnaast wordt het makkelijker om afspraken over duurzaamheid, tussen pachter en verpachter, op te nemen in de pachtcontracten. Dat maakte Casper Holl, plaatsvervangend directeur van het ministerie, bekend tijdens de bijeenkomst ‘Duurzame Gronduitgifte: de volgende stap’. “Willen we de transitie in de landbouw verder helpen dan is langerlopende pacht, met meer mogelijkheden voor duurzaamheid, noodzakelijk.”

Holl vertelde ook dat het Rijksvastgoedbedrijf het Brabantse idee van de duurzaamheidsscore overneemt. Bij gunningen van pachtgronden wordt niet langer alleen gekeken naar de hoogste prijs, maar telt ook de duurzaamheid van de bedrijfsvoering van de ondernemer mee. In de praktijk komt het erop neer dat boeren met duurzaamheidscertificaten eerder pachtgronden van het rijk krijgen toegewezen.

Natuurbeheerders zetten in op partnerschap met duurzame boeren

Niet alleen het ministerie zet een belangrijke stap in het streven naar een duurzamer beheer van pachtgronden, ook drie grote natuur beherende organisaties (Staatsbosbeheer, Brabants Landschap en Vereniging Natuurmonumenten) gebruikten het podium van de bijeenkomst voor een gezamenlijke verklaring. “Bij de uitgifte van onze pachtgronden gaan we verder kijken dan de natuurkwaliteit op onze eigen natuurgrond. We gaan vaker en beter samenwerken met agrarisch ondernemers die op hun hele bedrijf een bedrijfsvoering hebben, of willen ontwikkelen, die de natuur- en landschapskwaliteit versterkt.”

Staatsbosbeheer, Brabants Landschap en Natuurmonumenten verpachten samen ruim 14.000 hectare natuurgrond aan ongeveer 1000 verschillende agrariërs. “Duurzaam boeren in randzones rondom de natuurgebieden is voor ons als natuurbeheerders heel belangrijk daarom gaan we in gesprek met onze huidige pachters en aangrenzende agrarische ondernemers over wat we gebiedsgericht voor elkaar kunnen betekenen.” De samenwerking kan vorm krijgen, aldus de drie natuur beherende organisaties, door het delen van kennis, het gezamenlijk uitvoeren van werkzaamheden, langjarige pachtovereenkomsten en voordeel bij de uitgifte van hun pachtgronden.

Naar waarde per hectare

Hoofdspreker van de door provincie Noord-Brabant en Groen Ontwikkelfonds georganiseerde bijeenkomst was Joks Janssen. Janssen is als senior adviseur-onderzoeker verbonden aan het PON & Telos. Daarnaast is hij als professor of practice werkzaam voor Tilburg University. In zijn huidige onderzoeks- en advieswerk concentreert Joks zich vooral op de vraag hoe grote duurzaamheidstransities (water, energie en landbouw/voedsel) de brede welvaart in regio’s kunnen verbeteren.

Janssen pleitte er voor om 'van opbrengst per hectare' te gaan naar 'waarde per hectare'. Hij gaf aan dat veel boeren best willen overstappen naar natuurvriendelijke productiemethoden, maar dat praktische belemmeringen hen daarvan weerhouden. Het gevangen zijn in gespecialiseerde ketens, de hoge grondprijzen, het ontbreken van een duidelijk verdienmodel en de beperkende wet- en regelgeving zijn voorbeelden van obstakels die bereidwillige boeren tegenkomen.

1. Stimuleer duurzaam ondernemerschap.
   Overheden kunnen daarbij het goede voorbeeld geven door boeren die willen omschakelen voorrang of voordeel te geven bij de uitgifte van pachtgronden;
2. Pas het planologische regime en de pachtwet aan.
   Reguleer de overgangszones planologisch via bijvoorbeeld een ‘bufferstatus’ of ‘gecombineerde landbouw’ en stabiliseer de grondprijzen om zo de extensieve grondgebonden melkveehouderij een toekomst te bieden;
3. Leg gebiedsgericht de grondpuzzel.
   Koop (ruil)gronden aan om de grondmobiliteit in de overgangszones op gang te brengen. Stimuleer verder kavelruil tussen boeren en bepaal samen wat een ‘gebiedspassend grondgebruik’ is.

Lees hier het verslag van de bijeenkomst. Bekijk hier alle presentaties.
Tijdens de bijeenkomst is de vernieuwde handreiking ‘Aan de slag met duurzame gronduitgifte’ uitgereikt, een informatief én inspirerend naslagwerk voor iedereen die met duurzame gronduitgifte aan de slag is of wil.

Meer informatie: www.duurzamegronduitgifte.nl