Bij de overname van een familiebedrijf staan jonge boeren voor grote uitdagingen, financieel en emotioneel. Ook het maken van een rendabel bedrijfsmodel dat rekening houdt met nieuwe maatschappelijke vraagstukken, zoals de roep om verduurzaming van de landbouw, vraagt om goede advisering en begeleiding.

Zeven hogescholen gaan onderzoeken welke advisering en begeleiding nodig is om deze bedrijfsovernames succesvol te laten verlopen. Ze doen dat in samenwerking met een groot aantal partners, waaronder het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK), MBO-onderwijsinstellingen, Wageningen University and Research, adviesbureau’s en tientallen agrarische bedrijven. De onderzoeken worden mogelijk gemaakt door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Regieorgaan SIA.

Vernieuwde infrastructuur

Het doel van de onderzoeken is om een vernieuwde infrastructuur van advisering bij bedrijfsovernames te ontwerpen, waarmee in 2023 80% van alle Nederlandse bedrijfsovernames wordt begeleid. Dat geldt voor overnames binnen de familie en door zij-instromers. Advisering over andere verdienmodellen en de noodzaak om in te spelen op nieuwe eisen die een kritische maatschappij aan de landbouw stelt, krijgen extra aandacht in het onderzoek. Dit naast de sociaal-emotionele aspecten die samenhangen met de overname van een familiebedrijf, competenties, vaardigheden en het financiële traject van overname.

Vier regio’s

Voor de onderzoeken is Nederland verdeeld in vier regio’s, waarbij de resultaten tussen de onderzoekers worden gedeeld. In iedere regio komt uiteindelijk een Kenniscentrum Bedrijfsovername. In de regio's Noord en Oost richt het onderzoek zich primair op de sectoren melkveehouderij en akkerbouw. De aanwezigheid van tuinbouw binnen een verstedelijkte omgeving, biedt in West andere kansen (afzet dicht bij huis) en uitdagingen (een kritisch publiek) en stelt mogelijk andere eisen aan de begeleiding. De context van veel zeer intensieve bedrijven is voor regio Zuid (HAS hogeschool) een extra aandachtspunt in het onderzoek. In de regio Noord maken de onderzoekers bovendien een ‘serious game’, waarmee gebruikers het gehele overnameproces virtueel kunnen doorlopen. Tijdens de looptijd van alle onderzoeken, worden onderzoekresultaten direct gebruikt in het onderwijs. Zoals in Zuid waar de HAS hogeschool, samen met het MBO, het onderwijs van nieuwe input gaat voorzien.

Naast deze vier regio-onderzoeken, worden twee algemene onderzoeken gedaan:  Een onderzoek naar de specifieke behoeftes aan begeleiding van zij-instromers en één naar sociaal-emotionele begeleiding bij familiaire overnames.

Partners

HAS Hogeschool heeft een aantal partners om met dit onderzoek tot een goede en bruikbare resultaten te komen. Het gaat hier om zes agrarisch ondernemers, de vier agrarische MBO’s in het zuiden (Helicon, Curio, Cita Verde en Scalda) en partners vanuit de adviespraktijk (ZLTO, Arvalis, Abab en Exitus). Daarnaast zijn FoodUp Brabant namens Provincie Noord Brabant en Provincie Limburg partner van dit project.

Planning

De planning is dat na in de zomer van 2020 wordt gestart met de inventarisatie van de ervaringen van verschillende agrarisch ondernemers ten aanzien van bedrijfsovername. In dit kader gaan onder andere vierdejaars studenten op pad die zich voorbereiden om zelf ondernemer of agrarisch adviseur te worden.

In een tweede fase wordt gekeken waar het verbeteringen mogelijk zijn in het traject van bedrijfsovername. Dan is er ruimte om te experimenteren met nieuwe of vernieuwde vormen die bijdragen om de bedrijfsovername op korte en lange termijn succesvoller te maken.